İş yerinde elden ödeme yapılması, yani maaşın elden verilmesi ya da bir kısmının banka, bir kısmının ise elden verilmesi hukuka aykırı olup bu durum işçinin emeklilik haklarını zarar verdiği gibi SGK primlerinin eksik ödenmesi nedeniyle kamu zararı da gerçekleşmektedir.
İŞ YERİNDE ELDEN ÖDEME YAPILMASI NEDİR?
Kural olarak işveren işçiye banka hesabı üzerinden ödeme yapmalıdır. Fakat bazı işverenler bu maaş ücretini elden ödeme şeklinde yapmaktadır. Bu durum ise işçi açısından çeşitli mağduriyetlere yol açmakta, işçiyi zora sokmaktadır.
İŞ YERİNDE ELDEN ÖDEME YAPILMASI YASAĞININ KAPSAMI
21 Mayıs 2016’da yayımlanan Resmi Gazete’ye göre Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelikte yapılan değişiklikle birlikte 5 ve üzerinde işçi çalıştıran işverenin hiçbir şekilde elden ödeme yapamamaktadır.
Bu zorunluluk ise 4 ve altında işçi çalıştıranları kapsamaz. Bu kapsamda 4 ve altında işçi çalıştıran işveren işçinin aylık net maaşının tamamının veya bir kısmının veya geri kalan ödemelerin elden ödenmesi yapılabilir. Fakat bu durum her halükârda riskli olup bazı durumlarda çeşitli yaptırımları getirebilir.
ELDEN ÖDEME YAPILACAK VE YAPILAMAYACAK HALLER
Aslolan ücretlerin banka üzerinden yapılmasıdır fakat bu durumun bazı istisnaları mevcuttur:
İşyerinde 4 veya daha az işçi çalışıyorsa, işveren ücret ödemelerini nakit olarak elden yapabilir.
İşverenin çalıştırdığı işçi sayısı 5 veya daha fazlaysa, ücret ödemeleri elden yapılamaz. Banka yoluyla ödenmesi zorunludur.
İşyerinin bulunduğu yerde, herhangi bir banka şubesi yoksa ya da banka yoluyla ödeme yapılması imkansızsa ücret elden verilebilir. Ancak bu durumda, ücret PTT aracılığıyla ödenmelidir.
Ödemeler elden yapılsa dahi sigorta primlerinin yatırılması mecburidir. Sigortasız işçi çalıştırmak yasaktır.
ELDEN MAAŞ ÖDEME LİMİTİ VE ŞARTLARI
İş yerinde elden ödeme yapılmasına dair bir limit bulunmamaktadır. Genel düzenlemeye göre eğer işçi sayısı 5 ve üzerindeyse işçilerin ödemeleri bankadan yapılmak zorundadır.
MAAŞI VEYA FAZLA MESAİLERİ ELDEN ÖDENEN İŞÇİNİN HAKLARI
İş yerinde elden ödeme yapılması haklı nedenle fesih nedeni olup işçi kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Bu durumun kanıtlanması halinde işçi lehine karar verilerek gerçek maaş üzerinden işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
5 veya daha fazla işçi çalışıyorsa bu ücretler banka üzerinden ödenmek mecburiyetindedir. Eğer iş yerinde elden ödeme yapılıyorsa bu işçi lehine bir haklı fesih sebebi oluşturacaktır.
İşçi bu durumu ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın iletişim birimine bildirerek şikâyette bulunabilir. Bu halde inceleme başlatılır ve hukuka aykırılık mevcutsa gerekli işlemler yapılır. Bu inceleme sonucu da mahkemede delil olarak kullanılabilir.
Aynı durumda eğer ücret veya sigorta primleri eksik yatırılıyorsa işçi hizmet tespit davası da açabilir. Bu sayede de işçi mağduriyeti giderilmiş olur. Hizmet tespit davaları kural olarak iş mahkemelerinde açılmaktadır. İş mahkemesi yoksa Asliye Hukuk mahkemesinde dava açılabilir.
Eğer ödemelerin bir kısmı banka, bir kısmı ise elden ödeme şeklinde oluyorsa gerçek ücretin ispatı halinde işçinin alacakları eksik tutara göre değil gerçek ücrete göre ödenmektedir.
ÜCRETİN BİR KISMININ BANKADAN BİR KISMININ ELDEN ÖDENMESİ
İşverenin işçinin maaş ücretinin bir kısmını bankadan, bir kısmını ise elden ödemesi işçinin sigorta primlerinin gerçek ücretin altında ödenmesi halini ortaya koymaktadır. Bu ise hukuka aykırı bir uygulama olup işçi açısından büyük hak kayıplarına sebep olabilmektedir.
ELDEN ÖDEME DURUMUNDA İŞÇİNİN HAKLI FESİH HAKKI
Haklı nedenle fesih sebepleri İş Kanunu’nun 24 ve 25. Maddelerinde düzenlenmektedir. Belirtilen maddeye göre:
– Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
Sağlık sebepleri
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller
Zorlayıcı sebepler olarak geçmektedir.
Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
Sağlık sebepleri
Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık
Zorlayıcı sebepler
Olarak geçmektedir.
İş yerinde elden ödeme yapılması iyi niyet kurallarına aykırılık teşkil etmektedir. Bu halde ise işçinin haklı nedenle fesih hali doğar. İşçi eğer isterse derhal haklı fesih hakkını kullanarak işverenden kıdem tazminatı ve diğer alacak ile ücretlerini (fazla mesai, ücret alacağı, yıllık izin ücreti, vs. ücretler) Haklarını talep ederek alabilir.
Bu hallerde işçi ihbar tazminatını talep edemez.
Haklı nedenle işçi iş sözleşmesini feshedebilmesi için işverene bildirim yapması gerekmektedir. Bu bildirim gerekçeli olmalıdır.
ELDEN ÖDEME NEDENİYLE HAKLI FESİH SONUCU NELER TALEP EDİLEBİLİR?
İş yerinde elden ödeme yapılması nedeniyle haklı fesih sonucunda işçi kıdem tazminatına ve maaşının gerçek ücretini ispatlayabilmesi halinde gerçek ücreti üzerinden diğer işçilik alacaklarını (fazla mesai, ücret alacağı, yıllık izin ücreti, vs. ücretler) talep ederek alabilir.
Bu durumun ispat yükü ise işçidedir.
SİGORTA PRİMLERİNİN EKSİK YATIRILMASI VE CEZASI
İşveren her halükârda işçinin sigorta primlerini eksiksiz bir biçimde yatırması gerekmektedir. İşverenin SGK primlerini işçinin aldığı gerçek ücret üzerinden eksiksiz olarak yatırma yükümlülüğünü iş yerinde elden ödeme yaparak ihlal etmesi durumunda çeşitli yaptırımlar söz konusu olur. İşveren sigorta primlerini eksik yatırsa da aynı durum geçerli olup ceza alacaktır.
Buna göre; eksik bildirimin yapıldığı her ay için işverene asgari ücretin 2 katı kadar idari para cezası uygulanmaktadır. Oldukça ciddi bir ceza tutarıdır.
İdari para cezasının yanında işverenin ödemediği tespit edilen işçinin eksik primleri de gecikme cezası ve zammı ile birlikte SGK’ya ödenmektedir.
İşverenin ödeyeceği ceza tutarı ise eksik prim ödenen süreye bağlı olarak değişmektedir. Bu durumun göz önüne alınması gerekmektedir.
İŞ YERİNDE İŞÇİYE ELDEN ÖDEME YAPILMASININ İSPATI
İş yerinde elden ödeme yapıldığına dair ispat yükü işçidedir. Ücrete ilişkin uyuşmazlıklarda mahkemenin işçi lehine karar verebilmesi için bu durumun ispatlanması şarttır.
Bu ispat genel olarak şahitler aracılığıyla olmaktadır. Aynı dönem ve aynı yerde çalışan işçiler bu duruma şahit olmaktadır. Aynı şekilde benzer veya aynı görevde olmaları da büyük etken olarak gösterilebilir.
Şahit deliline ek olarak bu belgeler de ödeme ispatı için önemli olabilmektedir:
- Elden maaş aldığını gösteren üstünde işveren ya da iş yerinin imzasının ve kaşesinin olduğu makbuz,
- Sigortalının bankadan kredi çekmek için işverenden aldığı gerçek ücreti gösteren ve bankaya sunulan belge,
- İş sözleşmelerinde yazılı olan tutar,
- Fazla mesai yapıldıysa bunu kanıtlayan her türlü belge,
Yukarıda sayılan belgeler de işçi lehine delil teşkil etmektedir. İşçinin yukarıda sayılan delilleri mahkemeye ibraz etmesi gerekmektedir.
HAKLI FESİH SONRASI TAZMİNAT DAVASI NASIL AÇILIR?
İş Kanunu’nun 26. Maddesine göre işçi veya işveren yukarıda bahsedilen haklı fesih hallerine dayanarak fesihte bulunmuşsa tazminat talep edebilecektir. Bu tazminatın talep edilebilmesi için fesih ihtarnamesinde gösterilen haklı fesih nedenlerinin gerçekliğinin ispat edilmesi gerekmektedir.
İşçi, iş yerinde elden ödeme yapılması nedeniyle kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarına ilişkin ücretlerini (fazla mesai, ücret alacağı, yıllık izin ücreti, vs. ücretler) alabilmek için işverene dava açmalıdır. Bu dava yetkili iş mahkemesinde dava dilekçesi ile başvurmak ve gerekli olan harç ila gider avansının yatırılması ile dava açılmış olur.
Bu dava açılmadan önce çoğu iş davası gibi arabuluculuk şartı mevcuttur. Bu sebeple dava açmadan önce arabulucuya gidilmesi gerekmektedir. Arabulucuda anlaşılmazsa eğer dava açılarak durum mahkemede çözüme kavuşacaktır.
İş mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde Asliye Hukuk mahkemeleri yetkilidir. Asliye Hukuk mahkemelerinde aynı işlemler yapılarak dava açılabilir.
KIDEM TAZMİNATI VE DİĞER İŞÇİLİK ALACAKLARI DAVASI NE KADAR SÜRER?
İş mahkemesinde açılan işçi ve işveren arasında gerçekleşen kıdem tazminatına ilişkin iş davasında mahkemenin belirlediği hedef süre 540 gündür. Bu hedef süre ilk derece mahkemesi içindir. Fakat güncel uygulamaya baktığımız takdirde çeşitli delillere bakılması, tanık, keşif veyahut tebligatların ulaşmasının beklenmesi gibi süreçler göz önüne alındığından bu hedef süre uzayabilmektedir. Genel olarak ortalamaya baktığımız takdirde ise 7 ila 14 ay arasında kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarına dair süren dava sonuçlanmaktadır.
Bu belirtilen süre ilk derece mahkemesine ilişkin süredir. Eğer bir üst mahkemeye taşınırsa süreç uzayacaktır. Üst mahkemelerle beraber ne kadar sürdüğüne ilişkin ortalama bir süre verecek olursak istinaf ve temyiz süreçlerini de göz önüne aldığımız takdirde yaklaşık olarak 2-3 yıl gibi bir süre tahmini vermek mümkündür.
HÜRRİYET HUKUK BÜROSU İŞ HUKUKU AVUKATI HİZMETLERİMİZ
İş hukukuna ilişkin olarak birçok ayrı inceleme alanı bulunmaktadır. Bunlardan sayacak olursak; İş kazası, işçi hakları, çalışma koşulları, işçi ücretleri, işçi sendikaları ve işveren-işçi ilişkileri bu alanlardan sayılmaktadır.
İş yerinde elden ödeme yapılması durumunda işçi açısından büyük maddi kayıplar meydana gelmektedir. Buna ilişkin hukuki süreçte ise hak kaybına uğramamak açısından derhal avukata danışmak oldukça önemlidir.
Hürriyet Hukuk Bürosu olarak İş alanında oldukça birikimli ve deneyim sahibi olan avukatlarımız sayesinde müvekkillerimize danıştıkları hususlarda yardımcı olmaya ve hukuki işlemlerinde yanında olmaya devam ediyoruz.
Sizler de bizlere danışmak veya hukuki işleminiz için bilgi almak, süreci ilerletmek için bizlere ulaşabilirsiniz.
SIKÇA SORULAN SORULAR
Elden Ödeme Ne Demek?
İşverenin işçisine maaş veya diğer ücretini banka hesabı üzerinden ödemesi gerekir fakat bazı işverenler işçiye bu ücret veya maaşının bir kısmını ya da tamamını elden öder. Bu halde elden ödeme söz konusu olur.
Elden Ödeme Nasıl İspat Edilir?
Yukarıda da bahsedildiği üzere iş yerinde elden ödeme yapılması genel olarak tanık ve şahitler aracılığı ile ispat olunur. İspat yükü işçi üzerindedir. Bunun dışında işçinin gerçek ücretini gösteren bir belgenin varlığı durumunda da bunu işçi mahkemede delil olarak kullanabilmektedir.
Bu deliller mahkemeye sunularak mahkemenin takdirine bırakılmaktadır.
Elden Ödeme Tanıkla İspat Edilebilir Mi?
İş yerinde elden ödeme yapılması tanıkla ispat edilebilmektedir. Tanık veya şahitlerin aynı işyerinde ve aynı dönemde olması gerekmektedir. Aynı veya benzer görevde olması da tanıklığın anlatımı bakımından oldukça önemli olmaktadır. Mahkeme tanık deliline bakarak kararını verebilmektedir.
Elden Maaş Ödeme Nereye Şikâyet Edilir?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın iletişim birimi olan ALO 170’e başvuruda bulunabilmektedir. Eğer dilerse ismini de gizleyebilir. Buraya yapılan ihbar ile beraber gerekli görülürse inceleme başlatılır ve gerekli prosedür ilerler.
İşçiye Elden Ödeme Yapılırsa Kıdem Tazminatı Ödenir mi?
İşçinin iş yerinde elden ödeme yapıldığını ispat yükü bulunmaktadır. Bunu tanık veya diğer elden ödeme yaptığını gösterir belgelerle ispat ettiği takdirde haklı nedenle fesih kapsamında kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Bu halde ise gerçek ücretinin tutarını ispatlarsa kıdem tazminatına hak kazanır.
Maaşım Yüksek Ama Asgari Ücretten Gösteriliyor Ne Yapmalıyım?
SGK primlerinin ödenen maaş üzerinden yatırılması gerekmektedir. Maaşınız asgari ücretten yüksek olmasına rağmen primlerinin asgari ücret üzerinden yatırılıyorsa bu sosyal güvenlik mevzuatına aykırı olduğu gibi iş sözleşmesinin haklı nedenle feshi sebebidir. İş sözleşmenizi haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarınızı alabileceğiniz gibi işvereni SGK’ya şikayet ederek idari para cezası yaptırımı uygulanmasını sağlayabilirsiniz.
Kaç İşçi Üzeri Bankaya Yatıracak?
5 veya daha fazla işçi olması durumunda ücretler bankadan ödenmek mecburiyetindedir.
Şirketler Elden Ödeme Yapabilir Mi?
İş yerinde elden ödeme yapılabilmesinin tek şartı çalışan işçi sayısının 5 kişiden az olmasıdır. Çalışan sayısı 5 kişiden az olsa da şirketlerin gider kalemlerinin tutulması ve işten ayrılma durumlarında ispat kolaylığı açısından şirketlerde banka kanalıyla ödeme yapılmaktadır.
Fazla Mesailer Elden Ödenebilir Mi?
Fazla mesailerle maaşın elden ödenip ödenmemesi hususunda bir farklılık bulunmadığından 5 veya daha fazla işçi olması durumunda ücretler bankadan ödenmek mecburiyetindedir.
Elden Para Alıyorum Ne Yapmalıyım?
Dilerseniz Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın iletişim birimi olan ALO 170’e ihbarda bulunabilir ve bu sayede inceleme başlattırabilirsiniz. İş yerinde elden ödeme yapılması durumunda iş sözleşmenizi haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarınızı talep edebilirsiniz.
SGK Primim Eksik Yatmış Ne Yapmalıyım?
ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayet edebilir, haklarınızı almak için İş Hukuku Avukatına başvurarak hukuki süreci başlatabilirsiniz.
Pandemide Ödenmeyen SGK Primleri Ne Olacak?
Pandemide ödenmeyen primler veya iş yerinde elden ödeme yapılması nedeniyle eksik ödenen primler işverenler tarafından ödenecektir.
SGK Primlerinin Eksik Yatırılması Cezası 2024
İş yerinde elden ödeme yapılması durumunda SGK primleri de eksik ödenmekte olup her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Ayrıca gecikme zammı ve cezası da uygulanacaktır.
Maaşın Bankaya Yatması Zorunlu Mu?
İşyerinde 5 veya daha fazla işçi çalışıyorsa iş yerinde elden ödeme yapılması yasak kapsamında olup maaş ve diğer ücretlerin banka üzerinden ödenmesi mecburidir.
Renas TUTA
