İşçi Fazla Mesai Yapmaya Zorlanabilir Mi?

İşçi, fazla mesaiye zorlanması durumunda işten ayrılabilir mi ?

İş Kanununa göre işçi haftalık olarak en fazla 45 saat olarak çalıştırılabilir. Uygulamada işverenler, 45 saatin üzerinde çalışma süresi belirleyerek işçiyi fazla mesaiye zorlayabilmektedir. Ancak fazla mesai konusunda işçinin onayının alınması gerekmekte, yoksa işçinin fazla mesai yapmaması nedeniyle işverenin işçiyi işten çıkarması mümkün olmamaktadır. Buna karşın işveren, fazla mesaiye kalmaması nedeniyle, iş sözleşmesini feshederse, bunun haksız bir fesih olması nedeniyle, şartları varsa işçiye ihbar ve kıdem tazminatı ödemesi gerekmektedir

İşçilerin, onayları bulunsa da fazladan çalıştıkları mesailere karşılık olarak işverenleri tarafından ücretlerinin verilmemesi de söz konusu olabilmektedir. İşçilerin genel olarak iş sözleşmesinin sona ermesinin ardından fazla mesai alacaklarının tahsil edilmesi yönünde yargı yoluna gittikleri ve belli koşullar altında iş mahkemelerince işçilere fazla çalışma ücretlerinin faiz de eklenmek suretiyle ödenmesi yönünde karar verildiği görülmektedir.

İş Hukuku Avukatı İletişim

İşçiye fazla mesai yaptırılabilmesi için gereken koşullar

İşçi fazla çalışma için onay vermelidir. 4857 sayılı İş Kanununun 41. maddesi uyarınca fazla mesai yapacaklarına yönelik işçilerin onayının alınması gerekmektedir. Bu onayın her yıl başı yenilenmesi gereklidir. İşçiden fazla çalışacağı konusunda onay alınması, ona fazla çalışma ücretinin ödenmeyeceği anlamına gelmeyecektir. İşçinin fazla çalışması konusunda onayı olsa dahi fazla çalışma yapması halinde bu ücretinin işverenden istenebilmesi mümkündür. İşçi yazılı olarak fazla çalışma konusunda onay vermese dahi fazla çalışması karşılığında ücretlendirilmesi gerekmektedir. Bu durumda da işçinin fazla mesai ücretleri için dava yoluna gitme yahut ücretlerini talep hakkı doğmaktadır.

İşçinin en fazla çalışabileceği sürenin aşılmaması gereklidir. İş Kanunu md. 63’te işçinin en fazla çalışabileceği süre belirlenmiştir. Buna göre işçinin haftalık olarak 45 saat çalıştırılabilmesi mümkündür. Bu süre aşıldığında işçinin fazla çalışma yaptığı kabul edilecek ve işçi, fazla çalışmalarının karşılığı olarak fazla mesai ücretlerini işverenden talep edebilecektir. Fakat, kimi durumlarda, denkleştirme göz önünde bulundurularak işçilerin fazla mesai sürelerinin esnetilebilmesi mümkün olacaktır. Buna karşın denkleştirmeye uyulsa da işçinin bazı hallerde en fazla çalışma sürelerini aşmaması gerekecektir.

Buna göre işçiler;

• Günlük en fazla 11 saat çalıştırılabilirler,
• Haftalık, en fazla, 66 saat çalıştırılabilirler,
• Yıllık, en fazla mesai süresi, 270 saat olmalıdır,
• Geceleri, en fazla çalıştırılabileceği süre, 7,5 saat olmalıdır.

İşverenin işçiyi bu sürelerden daha fazla çalıştırması durumunda, işçi, fazla mesai ücretine hak kazanacak ve işverenden bunu talep edebilecektir. Fakat, işçinin fazla çalışması, bu süreleri aştığı öne sürülerek, iş sözleşmesinin haklı nedene dayalı olarak feshi mümkün olabilecektir (istifa edebilecektir).  Böylece, işçinin şartları tutuyorsa, kıdem tazminatı alma hakkı da doğacak ve birikmiş diğer ücretler, fazla çalışma ücretleri gibi alacaklar da talep edilebilecektir.

İşçiler günde en fazla çalışma süresi olan 11 saatten fazla olmaması koşuluyla 2 ayda ortalama 45 saat üzerinden denkleştirme yapılarak çalıştırılabilirler. 2 aylık olarak sürelerinin Toplu İş Sözleşmesine hüküm konularak 4 ay olarak belirlenebilmesi mümkündür. Denkleştirmeye ilişkin kurallar iş sözleşmesinin taraflarınca yazılı olarak yahut Yargıtay’ın içtihatları doğrultusunda açık yazılı bir onayın alınmadan da örtülü olarak belirlenebilmesi mümkündür.

Örneğin işçinin yasal olarak haftalık çalıma süresinin 45 saat olması dikkate alınmalıdır. İşçinin işyerinde, haftalık 6 gün çalışması ile 1 haftada 11×6 =66 saat çalışma yaptığını düşünelim. İşçi, 4 haftada, haftalık 66 saat çalıştığında, 264 saat çalışmış olacaktır.

İşçi, geride kalan 4 hafta için (45×8 = 360; 360-264= 96; 96/4=24) haftalık 24 saat çalıştırılmalı, dolayısıyla, haftalık, 45 saatin aşılmaması gerekmektedir. Ancak işçinin yine de 45 saati aşacak şekilde, yani sonraki 4 hafta da 24 saati aşacak şekilde örneğin 34 saat çalıştırılması halinde, (4 x 66 + 4 x 34 = 400/8) = 50 saatlik fazladan çalışmasının karşılığının işverenden talep edilebilmesi mümkün olacaktır. Bunun yanı sıra günde 11 saatin aşılması yahut gece 7,5 saatin aşılması halinde de haftalık 45 saatlik ortalamanın aşılmaması durumlarında da işçinin fazla çalışma ücretlerinin ödenmesi gereklidir.

İşçinin fazla mesaiye zorlanması durumunda işten haklı nedenle ayrılabilmesi mümkündür. Böylece, işçinin şartları tutuyorsa, kıdem tazminatı alma hakkı da doğacak ve birikmiş diğer ücretler, fazla çalışma ücretleri gibi alacaklar da talep edilebilecektir. Bu nedenlerle işçinin hak kayıpları yaşamaması adına sürecin daha etkili takibi açısından hukuk büromuzda tecrübeli iş hukuku avukatlarından yardım istenebilir. Bu konuya ilişkin olarak hukuki yardım ihtiyacınızın olması halinde hukuk büromuzla doğrudan irtibat kurulması yeterli olacaktır.