İşçilik alacakları nelerdir ve zamanaşımı süresi ne kadar?
İş Kanununa göre, işçiler, iş sözleşmesiyle işgörme borcu altına girmekte, yerine getirecekleri işlerin karşılığı olarak bazı işçilik alacakları bulunmaktadır . İşçinin, işçilik alacakları hesaplama işinin iyi yapılması gerekmektedir. Aksi halde hak kaybı yaşayabilir. Peki işçilik alacakları nelerdir? İşçilik alacağına ücret alacağı, fazla mesai alacağı, yıllık izin ücreti alacağı, kıdem ve ihbar tazminatı alacağı ile ikramiye ve prim gibi ücret ekleri gibi alacaklar örnek gösterilebilir.
Bu alacaklar, işçinin doğrudan işgörme borcu nedeniyle ya da doğrudan iş sözleşmesinden kaynaklanmış olabilir. Diğer taraftan işçilik alacakları zamanaşımı süresinde istenmelidir. İşçiler bu alacaklardan herhangi birisine hak kazandığında, uyması gerekli zamanaşımı sürelerine dikkat etmelidir. İşçinin zamanaşımı süresi içerisinde, alacağını talep etmelidir. Aksi halde, bundan böyle bu alacağına kavuşamayacaktır. Dolayısıyla zamanaşımı nedeniyle işverenin borcu sona ermemiş yani borç ödenmemiş olsa dahi, işverenin zamanaşımının geçtiğini öne sürerek, bu alacağın işçi tarafından talep edilmesine engel bir savunması olacaktır.
İşçinin işgörmesinden kaynaklı elde edeceği işçilik alacakları nelerdir?
İşçilik alacaklarından olan fazla mesai, ulusal bayramlar ve hafta tatili ile prim ve ikramiye alacakları gibi ücret ekleri, işçinin işgörmesiyle doğrudan ilgili alacaklardır. İş Kanunu md. 32’ye göre ücret alacakları açısından işçilik alacakları zamanaşımı süresi, bu alacakların muaccel hale geldiği yani ödenmesi gereken tarihten başlayarak, 5 yıl olarak öngörülmüştür. Buna göre iş sözleşmesi devam etsin ya da sona ermiş olsun, işçilik alacakları zamanaşımı süresi boyunca talep edilmelidir
İşçinin iş sözleşmesinden doğan işçilik alacakları alacakları nelerdir?
İş Kanunu md. 59 uyarınca, iş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.
Türk Borçlar Kanunu 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kural olarak, bu tarih öncesinde iş sözleşmesi sona erenler (işten ayrılanlar) açısından 5 yıllık zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Bu tarihten sonra işten ayrılmalar içinse, aksi yönde özel bir düzenlemeye gidilmedikçe, Türk Borçlar Kanunu md. 146 hükmüne kıyasen, 10 yıllık zamanaşımı süresinin uygulanması gerekmektedir.
Diğer taraftan, İş Kanunu ek madde 3 uyarınca, iş sözleşmesi nedeniyle aşağıdaki ücret ve tazminatlar için zamanaşımı, 25.10.2017 tarihinden önce işlemeye başlamışsa, 10 yıllık zamanaşımı süresi geçerli olacak. Ancak, ek madde 8/2. fıkra uyarınca, bu tarihten sonra zamanaşımı süresinin dolmayan kısmı, 5 yıldan uzunsa, bu alacaklar, 5 yıl geçmekle zamanaşımına uğramış olacaktır.
- Kıdem tazminatı, İş sözleşmesi kıdem tazminatına hak kazanılacak şekilde sona erdirilmişse, sona erme tarihi itibariyle 5 yıl içerisinde talep edilmelidir.
- Yıllık izin ücreti, İş sözleşmesinin, sona erme nedenine bakılmaksızın, işçinin hak kazandığı ve kullanmadığı yıllık izin ücreti, iş sözleşmesinin sona erme tarihi itibariyle 5 yıl içerisinde talep edilmelidir.
- İhbar tazminatı, İhbar sürelerine uyulmayıp sözleşme feshedildiğinde başlar, bu tarih itibariyle 5 yıl içerisinde talep edilmelidir.
- Kötüniyet tazminatı, 30 işçinin çalıştığı ve 6 aydan fazla çalışması bulunan bir işçinin, belirsiz süreli iş sözleşmesi varsa, bu sözleşmenin işveren tarafından kötüniyetli olarak feshi halinde tazminat ödenmesi gerekmektedir. Bu şekilde bir fesih söz konusu olduğunda öncelikle işe iade davası açılmalı, işçinin haklı bulunması halinde, işe başlatılmamışsa, işe başlatmama yani kötüniyet tazminatına hükmedilmektedir.
- Eşit davranma ilkesinin gözetilmeyerek sözleşmenin feshi nedeniyle tazminat, İşveren, işçiye ayrımcılık yaparsa, işçiye tazminat ödemekle yükümlüdür. Bu tazminat iş sözleşmesinin feshi itibariyle 5 yıllık zamanaşımı içerisinde talep edilmelidir.
Fazla mesai ücretleri ve UBGT alacakları zamanaşımı süresi
Fazla mesai ve UBGT alacakları açısından 5 yıllık olan zamanaşımı, çalışmanın yapıldığı zaman başlamaktadır. Ancak bu alacaklara ilişkin dava yoluna gidilmişse, bu tarih itibariyle geriye dönük 5 yıllık ücretler istenebilecektir.
İş kazası nedeniyle tazminat alacakları zamanaşımı süresi
İş kazası, işverenlerin iş sözleşmesine aykırı davranışlarından kaynaklandığında, bu alacaklar için 10 yıllık bir zamanaşımı süresi bulunmaktadır. Çünkü bu alacaklar için İş Kanununda özel bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Buna göre, kazanın olduğu, zararın doğduğu an itibariyle 10 yıllık zamanaşımı süresi işlemeye başlayacaktır.
İşçinin işçilik alacağına ilişkin uyuşmazlıklarında Avukatla Çalışması Gerekli mi?
Kanuna göre işçinin ücret alacağı, fazla mesai alacağı, yıllık izin ücreti alacağı, kıdem ve ihbar tazminatı alacağı ile ikramiye ve prim gibi ücret ekleri gibi işçilik alacakları bulunmaktadır. İşçinin bu alacaklarını zamanaşımı süresinde talep etmesi önemlidir. İşçinin sahip olduğu haklarına hangi koşullarda ve ne zaman kavuşacağı konusunda, bir avukat yardımından istifade etmesi kendi yararına olacaktır.
Bu nedenle, hak kayıplarının yaşanmaması açısından iş hukuku uyuşmazlıklarının hukuksal zeminde ele alınması ve sürecin daha etkili takibi açısından hukuk büromuzda tecrübeli iş hukuku avukatları çalışmalarına devam etmektedir. Bu konuya ilişkin olarak hukuki yardım ihtiyacınızın olması halinde hukuk büromuzla doğrudan irtibat kurulması yeterli olacaktır.
