Çiftler mutlu bir yaşam kurmak için evlenirler ancak belirli durumlarda bu mutlu birliktelik sonlanmak zorunda kalabilir. Ancak her ne kadar evlilik sonlanacak, boşanma gerçekleşecek olsa da, ortaya pek çok sorun çıkar. Bunlardan bir tanesi de mal paylaşımıdır. Hangi malın ya da malvarlığının ne kadarının kadında ya da erkekte kalacağının belirlenmesi de, haliyle çok hassas bir konu olacaktır. Peki, boşanmada mal paylaşımı nasıl olur? Şimdi size içeriğimizde bu konunun tüm detaylarından bahsedeceğiz.
BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI NEDİR?
Evlilik birliğinin bozulması, çiftlerin ayrılık kararı vermesinden sonra, evlilik süresince elde edilen malların, eşit bir şekilde mal paylaşılma esası, boşanmada mal paylaşımı olarak adlandırılmaktadır. Ancak süreç içerisinde bazı hususlara dikkat etmek gerekir. Bunlar ise şu şekildedir:
Mal paylaşımı davası ile boşanma davası birbirinden farklıdır ve aynı anda davanın görülmesi mümkün değildir.
Boşanma davası sonlanmadan açılan mal paylaşımı davası, boşanma davası sonuçlanıncaya kadar bekleyecektir. Boşanmanın kesinleşmesi gerekir.
Yukarıdaki hususlar, süreç hakkında çok net ve kesin bilgiler vermektedir. Bu nedenle dava açılırken, yukarıdaki detaylara dikkat etmeniz gerekecektir.
2002 ÖNCESİ VE SONRASI BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI NASIL OLUR?
Medeni Kanun’un yürürlükte olduğu dönemlere göre mal paylaşımında değişiklikler oluşmaktadır. Bu 01.01.2002 tarihinden önce evlenmiş olan bireylerin boşanma sırasında mallarının tasfiyesi 2’ye ayrılır:
- 01.2002 tarihinden önce edinilen mallar
- 01.2002 tarihinden sonra edinilen mallar
Bunların hukuken incelenmesi ayrı ayrı yapılacaktır.
01.01.2002 tarihinden önce edinilen mallar
Medeni Kanun, eşler arasında Mal Ayrılığı Rejimi kabul edilmekteydi. 01.01.2002 tarihinden önce satın alınan mallar kimin üzerine kayıtlı ise mal ona ait olacaktır. Bu satın alınan mallar mal tasfiyesine tabi tutulmayacaktır. Ancak bir eşin üstüne kayıtlı malın satın alınmasında diğer eşin de katkısı varsa, boşanma sonrası bu maldan yararlanamayacak olan eş diğer eşten katkı payı alacağı talep edebilir.
01.01.2002 tarihinden sonra edinilen mallar
Bu tarihten sonra yürürlüğe giren Medeni Kanun’da malların yarı yarıya paylaşımını esas alınmıştır. Bu doğrultuda, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir.
2002 öncesi ve sonrası uygulanan mal rejimlerinin ortak özelliği, evlenmeden önce satın alınan malların, evlilik öncesinde kimin üzerine kayıtlıysa o kişinin kişisel malı sayılacağıdır.
BOŞANMA DAVASINDA MAL PAYLAŞIMI NASIL YAPILIR?
Evlilik birliğinin sonlanması ile birlikte, evlilik birliği süresince elde edilen mallar, boşanma sonrasında yarı yarıya olacak şekilde paylaşılası gerekir. Tabi ki tüm mallar buna dahil olmaz. Özellikle evlilik birliğinden önce elde edilen mallar kesinlikle paylaşıma dahil edilmediği gibi kişisel olarak kabul edilebilecek mallar da mal paylaşımı içerisinde yer alamaz. Peki, bu tür kişisel mal sahiplikleri nelerdir?
- Kişinin kişisel kullanımında yer alan eşyalar,
- Üçüncü taraflardan alınan manevi tazminat kazançları,
- Miras yoluyla elde edilen eşya ve malvarlığı gibi değerler ile para kaynakları, eşler mal paylaşımı yaparken sınıflandırmaya dahil edilmemektedir.
Evlilik sürecinde elde edilen mallar ve kazançlar mal paylaşımına konu olur. Bunun dışındaki kişisel mallar ve kişinin kendine ait olan, evlilikten önce kazanılmış mallar dahil değildir. Peki, dava süreci nasıl işler? Bu süreçte neler önemlidir?
BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI DAVASI NASIL AÇILIR?
Çiftler boşanmaya karar verdiklerinde, mal paylaşımı davasından önce, boşanma davasını açmaları gerekir. Mal paylaşımı davası, boşanma davası tamamlandıktan sonra açılabilir. Ayrıca mal paylaşımı davası açılacağı zaman, bu davanın Belirsiz Alacak Davası olarak açılması çok büyük önem arz eder. Peki, boşanmada mal paylaşımında kişiler neleri talep edebilir?
- Katkı Payı Alacağı
- Değer Artış Payı Alacağı ve
- Katılma Alacağı, mal paylaşımı davasında hak ilan edilebilecek alacaklar arasında yer almaktadır.
Yukarıdaki alacaklar çerçevesinde açılan mal paylaşımı davaları için görevli mahkeme, Aile Mahkemesi’dir. Bu mahkeme hem boşanma davalarında, hem de boşanma sonucunda mal paylaşımı davalarında yetkili olan mahkemedir. Aile Hukuku isimli kategoriyi inceleyebilirsiniz.
BOŞANMADA HANGİ MALLAR PAYLAŞILIR?
Boşanma davasında mal paylaşımı edinilmiş malvarlığının paylaşılmasıdır; her eşin evlilik boyunca karşılığını vererek edindiği mal (ortak değerler), evliliğin bitmesi halinde eşler arasında paylaşılır.
TMK m. 219 metnine göre;
- “Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği değerlerdir.”
- TMK m. 219 örnekleme yöntemi ile edinilmiş (paylaşıma tabi) mallar şöyledir;
- Çalışmasının karşılığında edinilmiş eşyalar,
- SGK ve benzeri kurumlardan yapılan ödemeler,
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
- Kişisel malların gelirleri,
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler,
- Şirket hisselerinden edinilen (veya edinilecek) kar payı veya şirketin kar payı vermek yerine yaptığı yatırımlar,
- Maaş veya çalışma karşılığı edinilen parayla alınan şeyler,
- Maaştan biriktirilen para,
- Evlilik birliği içerisinde alınan otomobil vs.,
- Evlilik birliği içerisinde alınan taşınmazlar (gayrimenkuller),
- Vizite ücreti, prim, bahşiş, ikramiye,
- Yaratılan eserlerden kazanılan para,
- Yüklenici sıfatıyla faaliyet sonunda sağlanan kazanç,
- İşsizlik maaşı,
- SGK ödemeleri,
- Kıdem tazminatı,
- Kişisel eşya olan bir gayrimenkulün kira geliri. Bu noktada, kişisel mal gelirinin harcanmamış olduğu, tasarruf edildiği kanıtlanmalıdır.
- Bankada kişisel eşya olan bir paranın durduğu vadeli mevzuatın getirdiği faiz,
- Kişisel eşya sayesinde elde edilen para,
- Edinilmiş malların satışından kazanılan parayla elde edilen şeyler (ikame değerler),
- Ölünceye kadar bakma sözleşmesi karşılığı edinilen şeyler,
- Ödüller,
- Emeklilik ikramiyesi,
- Bireysel emeklilik (primleri edinilmiş mallardan ödenmişse).
- Taksitli alışverişlerde evlilik boyunca ödenen taksit karşılığı pay talep edilebilir.
- Taksitle alınan bir eşyanın taksiti boşanmadan sonraki zamanlara kadar uzamış olsa bile diğer eşin bu eşya üzerinde bir kısım hakkı bulunmaktadır.
BOŞANMADA HANGİ MALLAR PAYLAŞILMAZ?
Evlilik sürerken elde edilen malların kimin üzerine kayıtlı olursa yarı yarıya paylaşılacağını söyledik. Tam da bu noktada boşanmada hangi mallar paylaşılmaz sorusuna da yanıt vermek gerekir. İlk olarak eşlerin evlilik öncesi malları, paylaşıma dahil değildir. Ayrıca kişisel mallar kapsamına giren diğer mallar da paylaşıma dahil edilmez. Kişisel malları ise şu şekilde sıralamak mümkündür;
- Tarafların farklı kişilerden alacağı manevi tazminat boşanmada hangi mallar paylaşılmaz sorusunun cevaplarından biridir.
- Buna ek olarak evlenmeden önce eşlerden birine ait olan malın takası ya da satışıyla alınan mal da paylaşılamayacak kişisel mallar arasındadır.
- Son olarak eşlerden yalnızca birinin kişisel kullanımına uygun olan mallar için de boşanmada mal paylaşımı yapılamaz.
Bu noktada bir hatırlatma daha yapmak gerekirse; her ne kadar kişisel malların kendisi boşanmada mal paylaşımı içinde değerlendirilemese de kişisel mallar aracılığıyla elde edilen kira ve benzeri gelirler mal paylaşımına dahildir.
BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI DAVASI NE ZAMAN AÇILMASI GEREKİR?
Davaların belirli süreler içerisinde açılmaması durumunda, zamanaşımına uğraması kanunda belirlenmiş bir durumdur. Bu nedenle mal paylaşımı davalarının da boşanma davasının kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içerisinde açılması gerekir. 10 yıllık sürenin geçmesi durumunda kişinin mal paylaşımı davası açma hakkı ortadan kalkacaktır.
Boşanma davası ile mal paylaşımı davasının aynı anda açılması mümkün olsa da, mal paylaşımı davasının görülmeye başlanması, boşanma davasının kesinleşmesinden itibaren olacaktır. Ancak mal paylaşımı davasında zamanaşımına takılmamak için, boşanma davası ile beraber mal paylaşımı davası da açılabilir. Boşanma davası kesinleştikten sonra mahkeme mal paylaşımı davasını da görmeye başlayacaktır.
ALDATMA SONUCU BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI NASIL YAPILIR?
Medeni Kanun’un ilgili maddeleri gereğince, aldatma sonucunda evlilik birliği sona erdirilirse, bu durumda kanuna göre mal paylaşımında bazı değişiklikler oluşacaktır. Bu değişiklikler şu şekilde sıralanabilir:
Aldatma durumunda bir boşanma gerçekleşirse, bu durumda aldatan kişinin katılma alacağının azaltılması ya da tamamen ortadan kaldırılması mahkeme tarafından sağlanabilir. Katılma alacağı, evlilik birliği süresince alınan mallar ile ilgilidir.
Katkı payı alacağında ise durum değişmez. Eş aldatma eylemini gerçekleştirmiş olsa ve sonrasında boşanma gerçekleşse bile eğer diğer eşte tapusu olan bir mala katkı sağlanmışsa, aldatan eşin sağladığı katkıyı güncel değeri ile alma hakkı bulunur.
Medeni Kanun’a göre aldatma sonucunda boşanma gerçekleşirse, mal paylaşımında oluşacak değişiklikler yukarıdaki gibi olacaktır. Peki, bu durum anlaşmalı boşanma davasında nasıl olur?
ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA MAL PAYLAŞIMI NASIL YAPILIR?
Boşanma davası anlaşmalı bir şekilde gerçekleştirildiğinden dolayı, mal paylaşımında da eşlerin iradeleri devreye girecektir. Bu durumda kanunda belirtilen yarı yarıya pay ile mal paylaşımı da geçerli olmayabilir. Çünkü eşlerin birinin tüm malvarlığından vazgeçmesi durumunda, tüm malvarlığı diğer eşe kalabilir. Bu durum eşlerin karşılıklı olarak anlaşması ile alakalı bir durumdur. Ancak eşlerden birinin mal paylaşımındaki hakkından vazgeçmesi durumunda. Feragat Beyanı Protokolü’nde bu durumun açık bir şekilde belirtilmesi gerekir.
Boşanma davası süresinde eşler anlaşmalı bir şekilde mal paylaşımı yapmadılarsa, bu durumda davanın bitişini takip eden 10 yıl içerisinde mal paylaşımının gerçekleştirilmesi gerekir.
Eşlerin boşanma davasından sonra mal paylaşımı yapmaları için sahip oldukları 10 yıl içerisinde, mal paylaşımının yarı yarıya ya da anlaşmalı bir şekilde paylaşılması gerekir. Paylaşma süresince 2002 yılı öncesi Medeni Hukuk kararı farklı olduğu için, avukat ile bu sürecin doğru bir şekilde yönetilmesi de çok önemli olacaktır. Bu nedenle “Boşanmada Mal Paylaşımı Nasıl Olur?” isimli içerik ile gerekli olan bilgilendirme, detayları ile birlikte yapılmıştır.
ZİYNET EŞYASI MAL PAYLAŞIMINA DAHİL EDİLİR Mİ
Kural olarak evlilik sırasında kadına takılan ziynet eşyaları kim tarafından alınmış olursa olsun kadına bağışlanmış sayıldığından ziynet eşyaları kadının kişisel malı kategorisine girmektedir. Ancak ziynet eşyalarının evin ihtiyaçları, düğün borçları, araba alma v.b. sebeplerle iade edilmemek üzere kocaya verildiği kanıtlanırsa koca ziynet eşyalarını iadeden kurtulacaktır. Yargıtay 8. Hukuk dairesi 2018/10531 E. 2018/13319 K. sayılı kararı bu konu ile ilgilidir.
BOŞANMA ÖNCESİNDE EŞLERİN MALVARLIĞINI ELDEN ÇIKARTARAK MAL KAÇIRMASI HALİNDE NE YAPILABİLİR
Aile Hukuku eşlerden birinin zarar görmesini engellemek üzere düzenlemeler getirmiştir. Eşlerden biri Aile Hukuku kurallarına aykırı olarak mal paylaşımını egale etmek için elden mal çıkartıyorsa diğer eş mal varlığının korunması amacıyla boşanma davası açmadan tedbir isteyebilecektir. Yine eşlerden biri mal paylaşımı davasında dava açılırken tedbir talebinde de bulunabilecektir. Bu durumda mahkemece malvarlığını azaltan eşin malvarlığı üzerindeki tasarruf hakkını sınırlandırıcı tedbir kararı verebilecektir. Boşanmada mal paylaşımı ile ilgili detaylar için hukuki yardım almanızı tavsiye ederiz.
EVLENMEDEN ÖNCE KREDİYLE ALINAN MALLARIN PAYLAŞIMI
Evlenmeden önce edinilen mallar boşanmada eşin kişisel malı olarak kabul edildiğinden mal paylaşımına konu edilmez. Ancak evlenmeden önce kredi ile alınan malların paylaşımı, boşanma durumunda dikkate alınması gereken bir konudur. Evlilik öncesinde bir eşin kredi kullanarak satın aldığı ancak kredisi evlilik içinde ödenen mallar belli bir hesaplama tekniği ile boşanmada mal paylaşımına dahil edilir.
Evlilik süresince ödenen tüm kredi miktarı ve bu kredilerle ödenen malların kredi ile ödenen kısmı edinilmiş mallar olarak kabul edilir. Dolayısıyla, diğer eş, evlilik süresince ödenen kredi miktarı üzerinden hak talep edebilir. Kredinin hangi eş tarafından ödendiği önemli değildir.
Evlilik dönemi boyunca ödenen kredi miktarının, malların satın alındığı dönemin alış fiyatına oranı hesaplanır.
Boşanma anında kredi ile satın alınan malların güncel piyasa değeri, bilirkişi tarafından hazırlanan bir raporla tespit edilir ve eşin katılma alacağı hesaplanır.
ZİNA NEDENİYLE BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI
Zinadan kaynaklı boşanma davalarında, özel bir boşanma sebebi olarak Medeni Kanun m.161 ‘de açıkça düzenlenmiştir. Aile mahkemeleri, zina sebebiyle boşanmada mal paylaşımı hususunu şu şekillerde gerçekleşmektedir:
Zina nedeniyle bitmiş evliliklerde kusurlu olan eş, katılma alacağından tamamen ortadan kaldırılabilmektedir. Hakkaniyetli bir şekilde verilme olasılığı da bulunmaktadır. Aldatan eşin, diğer eşten olan edinilmiş mallar üzerinde bulunan hakkı tümüyle sona erdirilebilmektir.
Eşlerden birinin alacağı katkı payı alacağı, zina nedeniyle hakkını kaybetmez. Kısacası, eşlerden biri aldatsa dahi, boşanmada mal paylaşımı sırasında hakkını talep edebilmektedir.
TERK NEDENİYLE BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI
Terk nedeniyle oluşmuş boşanma Türk Medeni Kanununca 164. Madde de düzenlenmiş özel bir boşanma sebebi olarak bilinmektedir. Terk nedeniyle boşanmada mal paylaşımı için bir takım şartların yerine gelmesi gerekmektedir.
“ Eşlerden biri, evlilik birliğinin yükümlülüklerini gerçekleştirmemek maksadıyla diğerini terk ettiği ve ya haklı bir sebep bulunmadan müşterek eve dönmemesi ve bu durumun en az 6 ay süre ile gerçekleşmesi daha sonrasında ihtar çekilmesi gerekmektedir. Böylelikle terk e dilen eş haklı sayılmaktadır.” Boşanmada mal paylaşımı avukatı başvuru yaparsanız bu konuda sizi bilgilendirir ve terk nedeniyle olmuş boşanma hakkınızla birlikte mal paylaşımı haklarınızı da almanızı sağlamaktadır.
ÇEKİŞMELİ BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI
Boşanma davalarının büyük bir bölümü, çekişmeli boşanma davası şeklinde ilerlemektedir. Fakat tarafların anlaşması üzerine 1 yıldan fazla zaman geçmeden evli çiftler anlaşmalı boşanma davasına gömebilmektedirler. Bu tip davaların süresinin de ne kadar olacağının tam manası ile kesinliği bulunmamaktadır. Süreç genellikle 4-6 ay üzerinde sonuçlansa da fazla olabilmektedir. Çekişmeli boşanmada mal paylaşımı şu şekilde görülmektedir;
Söz konusu mallar taraflara %50’lik paylara göre verilmektedir. Bu konu “boşanmada mal paylaşımı yarı yarıya mı?” sorusunun da cevabı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Evlilik birliği boyunca malların kim tarafından alındığına dikkat edilmeksizin paylaşım yapılmaktadır.
Kendi parası ile aldığını iddia eden taraflar değerlendirilmeye alınmaktadır. İddialarını ispata dayandırmaları gerekmektedir.
BOŞANMADA ŞİRKET HİSSELERİNİN PAYLAŞIMI
Evlilikten önce kurulan bir şirkete ait hisseler kişisel mal sayılır ve boşanmada paylaşıma tabi değildir. Ancak şirketin hisseleri evlilik boyunca değer kazanmış ise veya şirkette dağıtılmayan kar payı varsa, diğer eş bu değerlerin yarısını isteyebilir. Evlilikten sonra şirket hisseleri kazanılmışsa edinilmiş malvarlığından sayılır ve paylaşıma tabi tutulabilir. Bunda hisselerin nasıl edinildiğine bakılır. Paylaşıma girse dahi hisseler değil, hisselere karşılık gelen değer (bedel) ödenir.
Şirket Kişisel Mal İse Boşanmada Diğer Eşin Payı Nedir?
Boşanmada şirket hissesi 2002 öncesinde alınmışsa eşin kişisel malıdır.
Ancak 2002 tarihinden boşanma tarihine kadar olan dönem için diğer eşin hakkı doğmuş olabilir. Bu hak, şirket tarafından hissesi oranında temettü ödenmişse veya temettü ödenmemiş, diğer bir deyişle kar payı verilmemiş ancak şirkete ayın olarak ilave edilmiş ise doğar. Boşanmada şirket üzerine alınan mallar bu halde paylaşılabilir. Bu, mal rejiminin sona erdiği sırada (boşanma davasının açıldığı tarih) katılma alacağı olarak hesaplanır.
Miras yoluyla kalan şirket hisseleri de kişisel mal olarak kabul edilir. Zira boşanmada miras üzerinde eş hak iddia edemez.
Eşler eğer birlikte şirket kurmuşlarsa diğer eşe ait şirket payına yönelik katılma alacağı isteminde bulunamaz, şirket payına yönelik katkı payı varsa ancak bu katkıyı isteyebilir.
Şirketin Edinilmiş Mal İse Boşanmada Diğer Eşin Payı Nedir?
Şirket edinilmiş mal statüsünde ise, yani evlilik birliği içerisinde edinilen bir şirketse, ödenmemiş kar payı tespit edilir. Bu tespit edilen miktar “artık değer”dir ve yarısı oranında katılma alacağına hükmedilir. Alacağa hüküm tarihinden itibaren işleyecek yasal faizinin işletilmesi talep edilmelidir.
Şirketten Kar Payı Ödemesi Yapılmışsa Boşanmada Paylaşım Nasıl Olur?
Şirketten kar payı ödemesi yapılmışsa, kar payının ne kadar olduğu tespit edilir, mal rejiminin sona erdiği tarihte ulaştığı reel değer belirlenir ve şirketten elde edilen kar payı mal rejiminin tasfiyesine dahil edilerek paylaştırılır.
Şirkette Elde Edilen Kar Şirkete Yatırım Olarak Kullanılmışsa Boşanmada Paylaşım Nasıl Olur?
Eğer şirketin geliri kar payı olarak dağıtılmamışsa ve bunun yerine şirkete yatırım olarak kullanılmışsa, bu kar miktarının mal rejiminin sona erdiği tarihte ulaştığı reel değer belirlenir, şirkette ait olan mallar boşanmada mal rejiminin tasfiyesine dahil edilir. Reel değerin, TÜFE göz önünde bulundurularak tasfiye (karar) tarihindeki sürüm değeri bulunur.
Sermaye edinilmiş mallardan karşılanmışsa, değer artışı da edinilmiş mal sayılır. Ancak sermaye kişisel mallardan sağlanmışsa, değer artışının sebebi irdelenir. Eğer değer artışı mal sahibinin özel bir çabası olmadan gerçekleşmişse konjonktürel değer artışı söz konusu olur ve bu kişisel mal sayılır; özel bir çaba var ise, bu endüstriyel değer artışıdır ve edinilmiş maldır.
Mükerrer tahsilin önlenmesi bakımından, şahsın adına kayıtlı olmayıp şirketin adına kayıtlı olan mallar yönünden katılma alacağına hükmedilemez. Öz sermayedeki artış miktarı dikkate alınarak artık değer belirlenir.
Boşanmada Şirket Hissesine Tedbir Konulması
Boşanma davasında şirket hisselerine ihtiyati tedbir koymak söz konusu değildir. Ancak mal paylaşımı davasında şirket hisselerine ve diğer malvarlığına tedbir koydurulabilir.
