Doktor nereye şikayet edilir? Bu sorunun yanıtı malpraktis davalarında uzmanlaşan Av. Mustafa Malkoç tarafından cevaplanacaktır. Doktorunun hatalı teşhis ve tedavisinden ötürü Bu sorunun cevabını bulacağımız yazımızda bu konuya ilişkin TÜM ŞİKAYET YÖNTEMLERİNİ SİZİN İÇİN DETAYLICA ANLATACAĞIZ
Ancak doktor hatası sebebiyle vücudunuzda kalıcı bir hasar meydana gelmiş ise mutlaka savcılık şikayeti ve tazminat davası açmanız gerektiği unutulmamalıdır.
HASTA HAKLARI MEVZUATI VE HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ
Hasta haklarının hukuki arka planının olduğunu söyledik. Bu konuda bazı mevzuat düzenlemeleri vardır.
- Anayasa madde 56 (Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması)
- Anayasa madde 17 (Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı)
- 1 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi madde 355 (Sağlık hizmetleri)
- 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu
- 23420 Resmi Gazete sayılı Hasta Hakları Yönetmeliği
Görüldüğü üzere ciddi bir hukuki düzenleme mevcut. Ancak hasta haklarının neler olduğu, şikayet prosedürü vs. ayrıntılı olarak Hasta Hakları Yönetmeliğinde yer almıştır. Biz de yönetmelik hükümleri doğrultusunda konuyu açıklayacağız.
HASTA HAKLARINA AYKIRILIKTA ŞİKAYET USULÜ
Hastaların veya ilgili kişilerin yukarıda saydığımız hakları ihlal edildiği zaman mevzuat kuralları çerçevesinde müracaat, şikayet ve dava hakları vardır. Hangi yola başvurulacağı tamamen ilgili hak ihlaline bağlıdır.
Hastanelerde bu hakların düzgün bir şekilde uygulanabilmesi ve denetimi amacıyla hasta hakları birimi kurulur. Ayrıca Hasta Hakları Kurulu vardır ki bu kurul İl sağlık müdürlüğü; üniversite hastaneleri, özel sağlık kurum ve kuruluşları, kamu hastaneleri, ağız diş sağlığı merkezleri, aile sağlığı merkezleri ve toplum sağlığı merkezlerinden gelen başvuruları değerlendirmek, karara bağlamak, öneri sunmak ve düzeltici işlemleri belirlemek amaçlarını taşır.
Hasta hakları birimi Hasta Hakları Kurulu ile koordineli çalışır ve sağlık kurum ve kuruluşu tarafından yerinde çözülemeyen yazılı veya elektronik başvuruları inceler. Hasta hakları uygulamalarına veya etik ilkelere aykırı haller nedeniyle kurulun verdiği ihlal kararları, söz konusu sağlık kurum ve kuruluşuna ve personeline yazılı olarak bildirilir.
Son 6 ay içerisinde hakkında 2’den fazla hak ihlali kararı verilen sağlık çalışanı için dosya hazırlanır ve bu dosya Sağlık Meslekleri Kuruluna gönderilir. Kurul, ihtiyaç duyarsa hasta hakları ihlaline yol açabilecek uygulamaları araştırır ve hasta haklarının korunması adına bir takım kararlar alabilir.
Sağlık kurum ve kuruluşu kendisine verilen süre içinde alınması gereken önlemleri alır, işlemlerde bulunur ve bu konuda kurulu bilgilendirir. Kurul, başvurunun kendisine ulaşmasını takip eden 30 gün içerisinde başvuruyu sonuçlandırır.
Yukarıda bahsettiğimiz Hasta Hakları Birimine yapılan başvurular ve kurulda görüşülen dosyalar gizlidir, herhangi bir şekilde üçüncü kişilerle paylaşılamaz. Bilgi ve dosyaların resmi olarak istenmesi halinde idari soruşturma yapan görevliye ya da adli mercilere gizlilik kuralları çerçevesinde verilir.
Kurul ihtiyaç duyarsa ilgilileri davet edebilir. Hasta haklarının ihlali halinde, personeli istihdam eden kurum ve kuruluş (özel hastane) aleyhine hem maddi hem de manevi tazminat davası açılabilir. Ancak, aleyhine dava açılacak merciin kamu kurum ve kuruluşu (devlet hastanesi) olması halinde iptal davası, tam yargı davası veya her ikisi birlikte açılabilir.
DOKTOR ŞİKAYET HATTI
Bu sayfa resmi bir şikayet sayfası olmayıp sadece mevzuat veya idari kararlarla oluşturulan şikayet mekanizmaları konusunda hastaları ve sağlık çalışanlarını bilgilendirme amaçlı hazırlanmıştır.
Doktor Şikayet Hattı ve Doktoru Şikayet Etme konusunda sitemize pek çok soru gelmesi üzerine böyle bir sayfa hazırlamaya karar verdik. Öncelikle doktoru şikayet etmek için ortada doktorun gerçekleştirdiği teşhis, tedavi ve bakım hizmetleriyle ilgili bir kusurunun bulunduğu konusunda hastanın ciddi bir şüphesinin bulunması gerekir.
Şikayet etmek hak arama hürriyeti kapsamında değerlendirilir ancak mesnetsiz bir şekilde, herhangi bir gerekçeye dayanmaksızın sadece ilgili doktoru zor durumda bırakmak veya adli ve idari süreçlerle uğraştırmak maksadıyla yapılan kasıtlı şikayetler doktorun şikayeti yapana karşı iftira suçundan suç duyurusunda bulunmasına sebebiyet verebilir. Bu nedenle yapılacak şikayetin somut gerekçelerinin bulunması ve konunun ilgili makamlara doğru şekilde aktarılması gerekir.
Sağlık kuruluşunu veya doktoru şikayet etmek için birden fazla yol bulunmaktadır. Bunlardan bazıları sağlık kuruşunun veya doktorun idari soruşturma geçirmesine bazıları da ilgili sağlık personelinin adli soruşturma geçirmesine sebebiyet vermektedir. Yapılacak şikayetler neticesinde hem adli soruşturma hem de idari soruşturmanın aynı anda yürümesi de mümkündür. Adli ve idari soruşturma süreçleri birbirinden bağımsız süreçler olup adli soruşturma Cumhuriyet Savcılığı tarafından idari soruşturma ise idari birimler tarafından gerçekleştirilmektedir. Yazımızda tüm bu şikayet yollarını tek tek izah etmeye çalışacağız.
HASTA HAKLARI BİRİMLERİNE YAPILAN ŞİKAYETLER
Hasta Hakları Birimleri kamu ve özel ayırt edilmeksizin tüm sağlık kurum ve kuruluşları bünyesinde oluşturulması zorunlu birimlerden olup hastalar sağlık hizmeti alırken karşılaştıkları hasta hakkı ihlalleri ile ilgili olarak sağlık kuruluşu bünyesindeki hasta hakları birimlerine şikayetlerini gerçekleştirebilmektedirler. İlk etapta yaşanan sorunların kurum içerisinde çözülmesini öngören bu şikayet sisteminde hastanın sorununu çözememesi halinde konunun İl ve ilçe sağlık müdürlükleri nezdinde oluşturulan bir üst merci olarak faaliyet gösteren Hasta Hakları Kurulu’na taşınması söz konusu olmaktadır.
Hasta hakları birimleri veya hasta hakları kurulları tıbbi uygulama hatası yani malpraktis iddiaları haricindeki hasta hakkı ihlallerini inceleme yetkisine sahiptirler. Kurul, malpraktis konusunda gelen şikayetleri kamuya ait sağlık kuruluşları bakımından ilgili idari amirliğe veya başhekimliğe, özel sağlık kuruluşları bakımından ise il/içe sağlık müdürlüklerine yönlendirmektedirler.
HASTA HAKLARI BİLDİRİM SİSTEMİ (HBBS)
Sağlık hizmeti alırken karşılaşılan hasta hakkı ihlalleriyle ilgili olarak bir önceki başlıkta olduğu gibi bizzat kurum ve kuruluş içerisinde bulunan hasta hakları birimine şikayet gerçekleştirilebileceği gibi Sağlık Bakanlığı’nın bu şikayetler için oluşturduğu internet sitesi aracılığı ile de şikayet gerçekleştirilebilmektedir. Bu yöntem ile gönderilen şikayetler sistem üzerinden ilgili kurullara ulaştırılarak inceleme sürecinin başlatılması sağlanabilmektedir. Bu kanal vasıtası ile hem özel hem de kamu sağlık kuruluşları ile ilgili şikayetler iletilebilmektedir.
https://hastahaklari.saglik.gov.tr/
ALO 184 SABİM HATTI (SAĞLIK BAKANLIĞI İLETİŞİM MERKEZİ)
ALO 184 Sabim Sağlık Bakanlığı tarafından oluşturulan bir iletişim hattıdır. Sağlık Bakanlığı Şikayet Hattı olarak da adlandırılan bu kanal vasıtası ile sağlık hizmeti süresince karşılaşılan her türlü aksaklıklarla ilgili öneri ve şikayetler iletilebilmektedir. SABİM sitesinde hattın kurulma amacı olarak “Bakanlık’a bağlı tüm birimlerde sunulan sağlık hizmetleri aşamasında yaşanan aksaklıkların zamanında tespit edilmesi, kısa sürede etkili çözümlerin sağlanması, sağlık hizmetlerinin etkin, verimli, hakkaniyetli ve şeffaf hale getirilmesi nihai amacıyla kurulan SABİM, Bakanlık ile vatandaşlarımız arasında bir köprü vazifesi görmektedir. Ayrıca SABİM, sağlık sisteminin işleyişinde vatandaşların katılımının ve memnuniyetinin artırılması, beklenti ve eleştirilerinin Bakanlıkça dikkate alınmasını sağlayarak demokrasiye katkıda önemli bir rol üstlenmektedir.” ifadelerine yer verilmiştir.
ALO 184’e yapılacak başvuru neticesinde bir aksaklığın tespiti halinde ilgili İl Sağlık Müdürlüğü veya Bakanlık nezdindeki ilgili Genel Müdürlük SABİM hattı tarafından konuyla ilgili bilgilendirilerek aksiyon alınması sağlanabilmektedir.
https://sabim.gov.tr/
CİMER (T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI İLETİŞİM MERKEZİ)
Cumhurbaşkanlığı nezdinde oluşturulan CİMER sistemi üzerinden de sağlık hizmeti süresince karşılaşılan aksaklıkların incelenmesi talebiyle başvuru gerçekleştirilebilmektedir. Genelde sağlık hizmetleri ile ilgili konularda başvurular bir önceki başlıkta ifade edilen SABİM veya doğrudan Sağlık Bakanlığı’nın ilgili birimine aktarılarak konunun incelenmesi sağlanabilmekte; gerekirse iddialarla ilgili detaylı araştırma yapılarak rapor alınması ve sonucuna göre işlem tesisi gerçekleştirilebilmektedir. Diğer konularda olduğu gibi sağlık hizmetine ilişkin sorunlarda da vatandaşın en çok başvurduğu şikayet kanallarının başında CİMER gelmektedir.
https://www.cimer.gov.tr/
İL VE İLÇE SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİNE ŞİKAYET
İl ve İlçe Sağlık Müdürlükleri’ne şikayet genel itibariyle sağlık kuruluşlarındaki idari mevzuata veya sağlık mevzuatına aykırılık hallerinde yapılmaktadır. Mevzuatın aradığı asgari standartların sağlık kuruluşu tarafından karşılanmadığının fark edilmesi, yetkisiz sağlık personelinin çalıştırılması, sağlık kuruluşunun ruhsatına aykırı faaliyet yürütmesi gibi sağlık hukuku mevzuatına aykırılıklar halinde ilgili sağlık kuruluşu hakkında İl veya İlçe sağlık müdürlüğü nezdinde şikayette bulunulabilmektedir.
Ayrıca yukarıdaki başlıkta ifade edilen hasta hakları birimlerine sahip olmayan özel muayenehaneler, 112 Acil Servisleri ve diğer sağlık birimleri bakımından da hasta hakkı ihlali şikayetlerinin il ve ilçe sağlık müdürlüklerine yapılması mümkündür.
TABİP ODALARINA YAPILAN ŞİKAYET
Türk Tabipler Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kurallarına aykırı davranışları nedeniyle hekimlerin tabip odaları tarafından idari soruşturmaya tabi tutulmaları söz konusu olabilmektedir. Tıbbi uygulama hataları da dahil olmak üzere tabip odaların geniş bir idari soruşturma yetkisi bulunmaktadır. Bu kapsamda gerçekleştirilecek şikayetlerde oda yönetim kurulu ve onur kurulları tarafından disiplin soruşturma ve kovuşturması gerçekleştirilir. Bazı durumlarda şikayet aranmaksızın ilgili oda ve kurullar soruşturma için resen de harekete geçebilmektedirler.
Tabip odası tarafından gerçekleştirilecek idari soruşturma ve kovuşturmada ilgili hekimin sözlü ve yazılı savunması istenir; savunmasını hazırlayabilmesi için en az 15 gün süre tanınmalıdır. Ayrıca oda üyelerinden en az bir kişi soruşturmacı olarak görevlendirilebilir. Soruşturma ve kovuşturma neticesinde hekimin kusurlu olduğu kanaatine ulaşılırsa uyarma, para cezası, geçici olarak meslekten alıkoyma cezası ve oda bölgesinde çalışmanın yasaklanması cezaları tatbik edilebilmektedir. Yönetim kurulu kararlarına karşı onur kurullarına, onur kurullarının kararlarına karşı ise yüksek onur kuruluna itiraz etmek mümkündür.
KAMU GÖREVLİSİ HEKİMLER BAKIMINDAN İDARİ SORUŞTURMA
Danıştay’ın görüşü tabip odalarının kamu görevlisi olan hekimlerle ilgili disiplin cezası veremeyeceği yönündedir. Bu nedenle kamu görevlisi hekimler bakımından disiplin soruşturmaları 657 sayılı Kanun kapsamında disiplin cezası vermeye yetkili amir ve kurulları tarafından gerçekleştirilmektedir.
Kamu görevlisi hekim tarafından hekimin görevli olduğu idari kuruma idari soruşturma başlatılması istemiyle şikayet dilekçesi verilmesi ve şikayet üzerine veya resen idare tarafından bir idari soruşturma açılması mümkündür. Yapılacak soruşturma neticesinde eğer hekim kusurlu bulunura uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması, kamu görevinden çıkarma cezaları tatbik edilebilmektedir.
SUÇ DUYURUSU (SAVCILIK KANALIYLA DOKTORU ŞİKAYET ETME)
Hekimin kusurlu eylemi idari soruşturmayı gerektirir bir eylem olma ötesinde ceza kanunlarına göre suç teşkil ettiği iddiası ile savcılık kanalıyla suç duyurusunda bulunulabilmektedir. Taksirle yaralama veya ölüme sebebiyet verme, ihmal suretiyle görevi kötüye kullanma, özel hayatın gizliliğini ihlal, verileri hukuka aykırı olarak verme, belgede sahtecilik, irtikap, rüşvet gibi suçların hekim tarafından işlenmesi halinde kişilerin şikayeti üzerine veya Cumhuriyet Savcısı re’sen soruşturma başlatabilmektedir.
İlgili hekim hakkında adli soruşturmanın bulunması idari soruşturmaya engel teşkil etmez. Her iki soruşturma da bağımsız olarak yürüyebilir. Soruşturma neticesinde Cumhuriyet Savcısı soruşturmaya konu suçun ilgili hekim tarafından işlendiğine ilişkin yeterli şüphe edinir ise hekim hakkında ceza davası açılması için iddianame düzenler. İddianamenin kabulü ile birlikte ceza mahkemesinde ceza yargılaması başlar.
DOKTOR HATASI NEDENİYLE CEZA DAVASI NASIL AÇILIR?
Herhangi bir nedenle hatalı tedavi sonucu kişinin zarar görmesi, hukuki açıdan kişinin vücut bütünlüğüne karşı işlenmiş bir suç teşkil etmektedir. Suçun kapsamı, kusur oranı, kasıt, oluşan zarar vb. unsurlara göre niteliği değişmektedir.
Hekim hatası sonucunda ölüme sebebiyet verilmişse, Türk Ceza Kanunu ilgili maddelerinde taksirle ölüme neden olma suçu ortaya çıkar. Ölüme sebebiyetin yanı sıra, malpraktis sonucunda yaralanması halinde, taksirle yaralanma suçu ortaya çıkar. Kişiler bu unsurlara göre mahkemeye dava açabilirler. Kanunlarda bu duruma ilişkin farklı ceza süreleri belirlenmiştir.
TAZMİNAT DAVASI AÇMA (MADDİ VEYA MANEVİ ZARARIN VARLIĞI HALİNDE)
Tüm yukarıda sayılanlar hastanın maddi ve/veya manevi zarara uğramasından bağımsız olarak ve bir zararın tazmini amacından ayrı olarak doktorun veya diğer sağlık meslek mensubunun kusurlu eylemi nedeniyle idari ve/veya adli tahkikat/soruşturma geçirmesi için başlatılan süreçlerdir. Bu süreçlerin sonunda ilgili doktorun kusurlu bulunması halinde kanunda belirtilen yaptırımlardan biri (hapis cezası, adli para cezası, idari para cezası, meslekten alıkonma, uyarma, kınama) tatbik edilir. Ancak bunlardan ayrıca veya bunlara ek olarak hasta maddi veya manevi zarara uğradığını ileri sürerek bu zararın tazmini amacıyla tazminat davası açabilir.
Kamu hastaneleri veya devlet üniversitelerine bağlı hastanelerde görevli doktorlar ve diğer sağlık personeli tarafından verilen zararlar bakımından tazminat davası kamu görevlisine değil duruma göre Sağlık Bakanlığı’na veya ilgili üniversiteye karşı idare mahkemesinde açılmaktadır. Doktorun kamu görevlisi olmadığı ve özel sektöre ait bir sağlık kuruluşu veya kendi muayenehanesinde faaliyet göstermesi halinde doğrulan ilgili doktora karşı adli yargıda dava açılmaktadır.
Doktorlar bakımından tıbbi kötü uygulamadan kaynaklı ortaya çıkan zararlar bakımından zorunlu mesleki sorumluluk sigortası yaptırma zorunluluğu bulunur. Eğer doktor bu zarurete uygun olarak sigortasını yaptırmışsa doğrudan doktorun sigorta şirketine da tazminat davası açmak mümkündür.
DOKTORUN YANLIŞ AMELİYATI – YANLIŞ TEŞHİS – YANLIŞ TEDAVİ NEDENİYLE TAZMİNAT DAVALARI
Yanlış tedavi gerçekleştirilmesinin ardından kişilerin tazminat davası açma hakkı vardır. Bu çerçevede açılacak yanlış tedavi nedeniyle tazminat davasında mahkemede gerekli olan değerlendirmeler tedavinin hatalı olup, olmadığının araştırılması ve bilirkişi tarafından hazırlanacak uzman raporu göz önünde bulundurulmaktadır.
Günümüz modern hukuk sistemi dilinde hekim tarafından uygulanan yanlış tedavilere yönelik olarak açılan tazminat davaları için malpraktis davaları adı verilmektedir. Son derece geniş kapsamlı ve uzmanlık seviyesinde tıbbi bilgi birikimi ve deneyimi gerektiriyor olması kişilerin açacakları tazminat davalarında hukuki destek almalarının önemini daha da arttırmaktadır.
DOKTOR ŞİKAYETİ VE TAZMİNAT HAKKI KONUSUNDA AVUKAT DESTEĞİ
Yazımızda hasta hakları ve şikayet yolları ile ilgili bilinmesi gereken önemli ayrıntılara değindik. Süreç genel hatları ile bu şekildedir ancak hiçbir somut olay sadece bu anlattıklarımızla kalmaz her somut olayın kendine has özellikleri bulunur.
Her somut olayda mevzuatın farklı noktalarına temas eden meseleler olabilir. Bu nedenle hukuki süreç öncesinde ihtimaller gözönünde bulundurularak bir hukuki yol çizilmelidir. Bu noktada yapılacak en sağlıklı iş tecrübeli avukatlarla çalışmak olur.
